Kerangka “Ekonomi Ekosistem dan Biodiversiti” (The Economics of Ecosystems and Biodiversity framework – TEEB) adalah usaha global yang memberi tumpuan kepada penilaian ekonomi perkhidmatan ekosistem dan biodiversiti. Tujuannya adalah untuk mengetengahkan nilai-nilai alam semula jadi dan kos kehilangan biodiversiti dan degradasi ekosistem, dengan tujuan mempromosikan pembuatan keputusan dan tindakan dasar yang mampan.

Walaupun Eksperimen Pilihan Diskrit (Discrete Choice Experiment – DCE) boleh menjadi alat berguna dalam konteks yang lebih luas untuk menilai nilai ekonomi perkhidmatan ekosistem, ia bukan merupakan sebahagian langsung daripada inisiatif TEEB. DCE adalah kaedah penyelidikan yang digunakan untuk mengkaji keutamaan dan pilihan individu terhadap pilihan alternatif, dan ia boleh digunakan dalam pelbagai bidang, termasuk ekonomi alam sekitar dan analisis dasar. Walau bagaimanapun, metodologi DCE sendiri tidak khusus kepada TEEB sahaja atau hanya digunakan dalam inisiatif TEEB sahaja. Ia turut digunapakai di dalam penilaian ekonomi pelbagai bidang yang lain juga.

Namun demikian, pendekatan DCE memberikan beberapa kelebihan apabila digunakan dalam konteks inisiatif TEEB. Berikut adalah beberapa manfaat penggunaan pendekatan DCE dalam TEEB:

  1. Penilaian perkhidmatan ekosistem: Pendekatan DCE membolehkan penilaian ekonomi terhadap perkhidmatan ekosistem dengan menilai keutamaan dan pilihan individu. Ia membantu menganggarkan nilai ekonomi yang diberikan oleh masyarakat terhadap atribut ekosistem yang berbeza, seperti air bersih, kepelbagaian biologi, atau peluang rekreasi. Penilaian ini dapat menyumbang kepada pemahaman yang lebih baik tentang kepentingan dan sumbangan perkhidmatan ekosistem (Ecosystem Services) terhadap kesejahteraan manusia.
  2. Analisis kompromi: Pendekatan DCE membolehkan analisis kompromi yang dibuat oleh individu apabila dihadapkan dengan atribut atau pilihan ekosistem yang berbeza. Dengan menyediakan senario pilihan kepada responden, penyelidik dapat mengkaji pengorbanan yang bersedia dilakukan oleh masyarakat terhadap atribut-atribut ekosistem yang berbeza, seperti pemuliharaan biodiversiti, perubahan penggunaan tanah, atau pemulihan ekosistem. Maklumat ini dapat membantu pembuatan keputusan dengan mengenal pasti strategi pengurusan yang disukai oleh masyarakat dan sejajar dengan keutamaan sosial.
  3. Penilaian dasar: Kajian DCE boleh digunakan untuk menilai impak potensi pelbagai campur tangan dasar terhadap pengurusan ekosistem. Dengan mensimulasikan senario dasar yang berbeza dalam set pilihan, penyelidik dapat menilai bagaimana perubahan dalam atribut dasar (misalnya insentif pemuliharaan, peraturan penggunaan tanah) mempengaruhi pilihan dan keutamaan masyarakat. Penilaian ini membantu mengenal pasti pilihan dasar yang memaksimumkan kesejahteraan sosial dan mencapai hasil yang mampan.
  4. Penglibatan pihak berkepentingan: Kajian DCE melibatkan penglibatan pihak berkepentingan dan menggabungkan keutamaan mereka dalam proses pembuatan keputusan. Dengan melibatkan individu yang bergantung secara langsung atau tidak langsung kepada perkhidmatan ekosistem, pendekatan DCE menyediakan platform untuk pembuatan keputusan yang inklusif dan penyertaan semua pihak. Ia membolehkan pihak berkepentingan menyatakan keutamaan mereka dan mempengaruhi keputusan pengurusan sumber daya, menggalakkan rasa pemilikan dan legitimasi.
  5. Komunikasi nilai: Hasil daripada kajian DCE dapat berkesan dalam menyampaikan nilai-nilai ekonomi perkhidmatan ekosistem kepada pembuat dasar, pengurus tanah, dan orang awam. Melalui pengukuran nilai keutamaan dan kompromi, dapatan DCE dapat membantu meningkatkan kesedaran tentang kepentingan pemuliharaan ekosistem, mendorong amalan mampan, dan menyokong pelaksanaan dasar dan inisiatif yang bertujuan untuk memelihara kepelbagaian biologi dan integriti ekosistem.

Secara keseluruhan, mengintegrasikan pendekatan DCE dalam kerangka TEEB dapat meningkatkan pemahaman tentang nilai ekonomi perkhidmatan ekosistem, memperkayakan pembuatan keputusan dasar, melibatkan pihak berkepentingan, dan mempromosikan pengurusan mampan sumber daya alam.

Oleh: Nazrul Efendy Bin Noordin